Adenokarcinom je kancer epitela koji potiče iz tkiva žlezda.[1] Epitelna tkiva obuhvataju, između ostalih, površinski slog kože, žlezde i brojna druga tkiva koja pokrivaju šupljine i organe tela. Epitel može da bude izveden embriološki iz ektoderma, endoderma ili mezoderma. Da bi bile klasifikovane kao adenokarcinom, ćelije ne moraju da bude deo žlezda, dovoljno je da imaju sekretorna svojstva. Ova forma karcinoma se može javiti kod pojedinih viših sisara, među kojima je čovek
Dobro diferencirani adenokarcinomi podsećaju na glandularno tkivo iz koga su izvedeni, do slabo diferencirani adenokarcinomi ne moraju da imaju takav izgled. Bojenjem ćelija iz biopsije, patolog može da utvrdi da li je tumor adenokarcinom ili neki drugi tip kancera. Adenokarcinomi mogu da nastanu u mnogim tkivima tela usled sveprisutnosti žlezda.
Endorini tumori žlezda, kao što su VIPoma, insulinom, feohromocitom, itd., se tipično ne nazivaju adenokarcinomima, nego neuroendokrinim tumorima. Ako je tkivo žlezda abnormalno, ali benigno, on se naziva adenom. Benigni adenomi tipično ne vrše invaziju drugih tkiva i ratko dolazi do metastaze. Maligni adenokarcinomi vrše invaziju drugih tkiva i često metastaziraju ako im je dato dovoljno vremena.
Adenokarcinom pluća
Adenokarcinom pluća razvija se u mukoznim žlijezdama pluća. Razlikuju se četiri subpopulacije: acinarna, papilarna, bronhiolo-alveolarna, solidni tračci koji produciraju mucine. Ovo je najčešći tip plućnog karcinoma kod žena i kod ljudi koji nisu pušili. Više od 70% ovog karcinoma je smješteno periferno. To je najčešći ćelijski tip udružen sa perifernim “ožiljnim” karcinomima.
Obično su čvrsti, ali mogu biti i mekani i mucinozni ovisno od histopatološkog sastava i prisustva dezmoplazije ili ožiljka. Rastu ispod ili u visceralnu pleuru, povremeno se mogu širiti i izvan pleure (pseudomezotelijalni karcinomi). Karakteristika adenokarcinoma je formiranje žlijezda sa malignim ćelijama raspoređenim oko centralnog lumena.
Glandularni lumeni mogu varirati po veličini i obliku i često su okruženi dezmoplastičnom stromom ili, u nekim slučajevima, infiltriraju prethodno postojeći ožiljak. Dobro diferencirani tumori pokazuju obilno stvaranje žlijezda ili acinusa, dok umjereno i slabo diferencirani tumori pokazuju relativno više solidnih područja tumora i manje glandularnih struktura.
Najslabije diferencirani tumori su sastavljeni od solidnih gnijezda ili ploča malignih ćelija koje se ne klasificiraju kao karcinom krupnih ćelija ili slabo diferencirani nemikroćelijski karcinom jedino zbog intracitoplazmatskog mucina. Stupanj citološke atipije je obično veći kod slabo diferenicranih tumora. Osobe sa adenokarcinomom često pate od phlebitisa i imaju povećanu tendencu ka trombocitozi.
Bronhioalveolarni karcinomi su podtip dobro diferenciranih plućnih adenokarcinoma. Histopatološki su karakterizirani rastom malignih ćelija duž intaktnih alveolarnih septa. Mogu se podijeliti u najmanje dva tipa, mucinozni i nemucinozni, a na osnovu histopatoloških kriterija.
Nemucinozni tip pokazuje diferenciranje Clara ćelija/tip II pneumocita, a mucinozni tip pokazuje metaplastičnu diferencijaciju bronhiolarnih mukoznih ćelija. Bronhioalveolarni karcinomi se obično nalaze na periferiji pluća i često su subpleuralni, mada oko 10% mogu biti centralno lokalizirani. Mogu biti čvrsti, ako su udruženi sa ožiljkom ili dezmoplastičnom reakcijom , ili mucinozni, ako su udruženi sa signifikantnom produkcijom mucina.
Tumori mogu biti solitarni ili multipli. Histopatološki, nemucinozni tip se sastoji od kuboidalnih do stubićastih ćelija sa hiperhromatičnim jedrima ili vezikularnim jedrima sa prominentnim nukleolusima ocrtavajući intaktna alveolarna septa koja često pokazuju blagu do umjerenu intersticijelnu fibrozu i hronični upalni infiltrat.
Mucinozni bronhioalveolarni karcinom se sastoji od uniformnih, visokih, stubićastih ćelija sa obilnim apikalnim mucinom i blagim, duboko rascijepljenim, bazalnim nukleima ocrtavajući alveolarna septa koja se tipično javljaju kao “normalna”, a nemaju blagu fibrozu i inflamaciju koja se često viđa kod nemucinoznog tipa.
Nemucinozni tip ima tendencu stvaranja solitarnih lezija sa 52 do 72% petogodišnjeg preživljavanja. Mucinozni tip ima tendenciju stvaranja multiplih ili difuznih lezija sa 19 do 26 posto stopom petogodišnjeg preživljavanja. Plućne metastaze iz colona, dojke, pankreasa, ovarija i drugih lokalizacija, mogu rasti duž alveolarnih septa i imitirati bronhioalveolarni karcinom.