Jedna od najvažnijih stvari je provera leukocita, tj. belih krvnih zrnaca. Kada je broj tih leukocita snižen, to se naziva leukopenija. Referentne vrednosti za leukocite su 4.0-10.0*109/L.
Leukopenija predstavlja stanje koje karakteriše smanjen broj leukocita ispod donje granice, odnosno ispod 4.000 po mikrolitru. Ovako mali broj leukocita može da bude posledica nedostatka hranljivih materija, nekih infekcija, bolesti koje utiču na koštanu srž, autoimunih poremećaja, kao i pojedinih hemoterapijskih agensa. Mali broj leukocita dovodi do slabljenja imunog sistema i povećava rizik od nastanka infekcija.
Uzroci smanjenog broja leukocita u krvi
Malnutricija (loša ishrana)
Nedostatak minerala i vitamina, kao i neke vrste anemije, utiču na stvaranje i sazrevanja belih krvnih zrnaca i stoga dovode do smanjenja njihovog nivoa u krvi. Nedostatak cinka, bakra, kao i perniciozna anemija (nedostatak vitamina B12), mogu da budu uzrok smanjenog broja neutrofila, a time i uzrok smanjenog broja leukocita.
Infekcija
Patogeneza (biološki proces nastanka i razvoja bolesti) nekih virusa i bakterija izaziva oštećenje leukocita i za posledicu ima ubrzano smanjivanje njihovog broja u prva dva dana infekcije. Ovakva leukopenija može da traje od 3 do 7 dana, a karakteristična je za virusni hepatitis, velike boginje, tifus, infekcije rikecijom, kao i citomegalovirusom i Epštajn-Barovim virusom. I za AIDS je karakteristično slično smanjenje broja belih krvnih zrnaca (naročito T-limfocita) do koga dolazi od 6 do 12 nedelja nakon infekcije. Ovu fazu prati povećan broja leukocita, ali ne do granice normalnog. Leukopenija traje dok virusno opterećenje raste.
Autoimuni poremećaji
Neke autoimune bolesti karakteriše uništavanje hematopoetskih matičnih ćelija, kao i zrelih leukocita zbog čega je njihov broj smanjen. U takva oboljenja spadaju sistemski eritemski lupus, reumatoidni artritis i celijakija.
Hipersplenizam
Slezina je zadužena za uništavanje starih i oštećenih ćelija krvi. Hipersplenizam se odnosi na stanje koje karakteriše prekomerno aktivna slezina koja prerano uništava ćelije krvi. Ovo za posledicu ima smanjen broj svih ćelija krvi. Pored leukopenije, u druge znakove i simptome spadaju splenomegalija (uvećana slezina), kao i bol u trbuhu i nadutost. Hipersplenizam se javlja kod ciroze jetre, malarije, Gošeove bolesti (retko, nasledno metaboličko oboljenje), Feltijevog sindroma (trijas oboljenja – reumatoidni artritis, splenomegalija i granulocitopenija) i sarkoidoze (sistemska bolest koju karakteriše stvaranje granuloma u limfnim čvorovima, plućima, jetri, slezini, srcu, koštanoj srži, koži, očima itd. i koje podseća na tuberkulozu).
Mijelodisplastični sindrom
Oboljenja kod kojih dolazi do oštećenja ili defekta mijeloidnih ćelija (ćelije koje se nalaze u koštanoj srži i stvaraju ćelije krvi) svrstavaju se pod zajednički naziv mijelodisplastični sindrom ili preleukemija. U brojnim slučajevima je nemoguće identifikovati uzrok, a pacijenti su u ranim stadijumima najčešće asimptomatični. Oboljenje se slučajno dijagnostikuje tokom rutinske analize krvi ili u toku ispitivanja neke druge bolesti ili stanja. Međutim, simptomi kao što su brzo zamaranje i umor, opšta slabost, kratak dah, izbijanje modrica itd. mogu da ukazuju na prisustvo mijelodisplastičnog sindroma.
Karcinom
Premda karcinome krvi i koštane srži karakteriše povećana proizvodnja belih krvnih zrnaca, one vrste koje dovode do nekontrolisane proliferacije nezrelih ćelija (množenja ćelija deobom) izazivaju leukopeniju. Ovo se javlja zato što usled porasta tako abnormalnih nezrelih ćelija dolazi do njihovog gomilanja i ograničavanja normalnog razvoja zdravih belih krvnih zrnaca. Posledica ovog procesa je da je broj belih krvnih zrnaca u krvi nizak. U primere spadaju multipli mijelom, akutna limfoblastična leukemija (ALL), akutna mijeloidna leukemija (AML) i neki oblici limfoma. Loza i stadijum sazrevanja abnormalnih ćelija određuju ishod u istoj meri kao i proliferacija drugih belih krvnih zrnaca, što može da dovede do leukopenije ili leukocitoze (povećanog broja belih krvnih zrnaca).
Lekovi
Leukopenija se javlja i kao neželjeno dejstvo imunosupresivnih lekova, nesteroidnih antiinflamatornih lekova, kao i hemoterapije i radioterapije, posebno u slučajevima lečenja leukemije. Ovi lekovi utiču na proliferaciju ćelija krvi u koštanoj srži i tako izazivaju smanjen broj belih krvnih zrnaca. U primere spadaju azatioprin, ciklofosfamid, derivati fenotiazina itd. Međutim, pojava leukopenije zavisi od precizne kombinacije i doziranja lekova.
Dejstvo i simptomi
Bela krvna zrnca su zadužena za imunitet na infektivne agense i čine važan deo odbrambene vojske našeg organizma. S obzirom na to, mali broj leukocita izaziva veću podložnost infekcijama. Ponovljeni virusni sinusitis i grip, bakterijske infekcije, kao i spor oporavak, spadaju u karakteristične simptome slabog imunog sistema i mogu da ukazuju na rani stadijum leukopenije. Infekcije gastrointestinalnog trakta, pluća, grla i bešike, spadaju u tipične primere.
Što je broj belih krvnih zrnaca manji, to je rizik od nastanka infekcije veći.
Kako povećati broj leukocita
Osobe koje pate od leukopenije (niski leukocti) moraju posebno da vode računa o higijeni, ishrani, kao i kontaktu sa drugim osobama jer su mnogo podložnije infekcijama i oporavak može duže da traje.
Evo i nekih preporuka za ishranu za povećanje broja leukocita:
- konzumirajte pasterizovane sokove i mlečne proizvode
- ruke perite toplom sapunjavom vodom pre rukovanja hranom i jela
- kuhinjske radne površine i daske za sečenje održavajte čistima tako što ćete ih često prati toplom vodom
- koristite različite daske za sečenje sirovog mesa i povrća i voća da biste izbegli unakrsnu kontaminaciju
- termički obrađujte meso/mesne prerađevine na odgovarajućoj temperaturi, a sosove, supe/čorbe i variva prilikom podgrejavanja dovedite do tačke ključanja
- meso, živinsko meso, jaja, morske plodove i drugu kvarljivu robu stavite u frižideru 1 – 2h nakon kuvanja ili kupovine
- hranu i piće čuvajte u dobro zatvorenim posudama da ne bi došlo do prosipanja po drugim namirnicama