ŠTA JE CIJANOZA? Cijanoza je medicinski izraz za plavičastu boju kože i mukoznih membrana usled nedovoljnog nivoa kiseonika u krvi. Na primer, usne i nokti mogu pokazati cijanozu. Cijanoza može biti očigledna pri rođenju zbog prisustva malformacije srca koja dozvoljava da krv koja nije u potpunosti oksigenisana ulazi u arterijsku cirkulaciju.
Cijanoza se takođe može pojaviti u bilo kom trenutku kasnije u životu i često prati stanja u kojima je ugrožena plućna funkcija (što dovodi do nemogućnosti da se potpuno oksigeniše krv) ili uslove u kojima je funkcija pumpanja srca ugrožena.
Prisustvo abnormalnih oblika hemoglobina ili drugih abnormaliteta krvnih ćelija takođe ponekad može izazvati cijanozu. Medicinski termin za smanjenje nivoa kiseonika je hipoksija; termin anoksija se odnosi na odsustvo kiseonika.
Pseudocijanoza je pojava cijanoze koja nije povezana sa smanjenom isporukom kiseonika tkivima. Većina uzroka je povezana sa unošenjem metala (kao što su srebro ili olovo) ili droga/ toksina.
Kada dezoksigenisani hemoglobin u krvi dostigne nivo između 4 do 6 gm/dl, može se videti cijanoza. Ova krv je plavičasta ili ljubičasta, dajući koži i mukoznim membranama plavičasti izgled.
Normalno, oko 80-87% zasićenja kiseonikom dovelo bi do klinički očigledne cijanoze. Međutim, u slučajevima anemije gde su nivoi hemoglobina niski, niža zasićenost kiseonikom može se pojaviti kao cijanoza.
Na primer, nivo hemoglobina od 6 g/dl pokazuje cijanozu samo kada je zasićenje kiseonikom palo ispod 60%.
Postoje 2 tipa cijanoze: centralna i periferna.
Centralna cijanoza
Centralna cijanoza je izazvana bolestima srca ili pluća ili abnormalnim tipovima hemoglobina kao što je methemoglobin ili sulfhemoglobin itd. Ovo se obično vidi kao plavičasta ili ljubičasta prebojenost jezika i sluzokože usta.
Istovremeno može biti i periferna cijanoza.
U slučajevima kada nema periferne cijanoze, prsti na rukama i nogama su topli na dodir. Možda postoje i druge karakteristike kao što su kratak dah, plitko disanje, brzo disanje itd.
Periferna cijanoza
Periferna cijanoza je rezultat smanjenja lokalne cirkulacije u perifernim organima, rukama i nogama. Ovo se najčešće vidi ako arterijska krv predugo stagnira u udovima i gubi većinu svog kiseonika.
Cijanoza se javlja kako se nivoi dezoksigenisane krvi povećavaju u malim krvnim sudovima prstiju na rukama i nogama. Ovo se može videti kod srčane insuficijencije, šoka (usporavanje cirkulacije krvi sa ozbiljnim gubitkom krvnog pritiska), izloženosti hladnim temperaturama i bolesti cirkulacije krvi.
Udovi izgledaju plavičasto i obično su hladni na dodir. Periferna cijanoza je najintenzivnija u noktima.
Uzroci
Centralna cijanoza kod odraslih uzrokovana je zbog bilo kakve teške respiratorne bolesti, uključujući:
- edem pluća,
- tromboembolizam (kada se krvni ugrušak zaglavi u plućnim arterijama),
- bolest velike nadmorske visine,
- teška pneumonija,
- akutni napad astme,
- hronična opstruktivna bolest pluća,
- akutni respiratorni distresni sindrom odraslih.
Abnormalne varijante hemoglobina mogu dovesti do cijanoze. Methemoglobinemija može biti izazvana zbog genetskih abnormalnosti ili zbog lekova kao što je antimalarijalni lek Primaquin ili sulfonamid antibiotika.
Sulfahemoglobinemija je izazvana zbog antibiotika sulfonamida. Povećana brojnost krvnih ćelija, stanje zvano policitemija, može takođe uzrokovati cijanozu.
Uzroci periferne cijanoze uključuju:
– Centralna cijanoza i njeni uzroci su svi povezani sa perifernom cijanozom.
– Smanjeno pumpanje krvi od strane srca – što se vidi kod srčane insuficijencije ili cirkulatornog šoka.
– Bolesti cirkulacije poput tromboze ili embolije.
– Konstrikcija krvnih sudova udova i prstiju na rukama i nogama. Ovo se može dogoditi zbog: izloženosti hladnoći, Raynaud-ovog fenomena, spazma manjih kožnih kapilara ili arterija zvano akrocijanoza, eritrocijanoze kod mladih žena i kao neželjeni efekti lekova beta blokatora uzetih za visok krvni pritisak.
Simptomi cijanoze
Simptomi centralne cijanoze
Ovo se manifestuje plavom ili ljubičastom diskoloracijom jezika, usana i sluzokože u ustima.
Deozksigenisana venska krv, umesto da odlazi u pluća za oksigenaciju, kreće u opštu cirkulaciju krvi tela, što dovodi do simptoma cijanoze.
Obično je centralna cijanoza praćena karakteristikama periferne cijanoze.
Možda postoje i druge karakteristike kao što su kratak dah, nedostatak vazduha, plavičasto ili ljubičasto diskolorisanje oralne sluznice, brzo i plitko disanje itd.
Ruke i noge su obično normalne ili tople. Možda su hladne ako postoji istovremena periferna cijanoza.
Simptomi periferne cijanoze
Ovo je uzrokovano smanjenom cirkulacijom krvi u perifernim organima i udovima. Pogođena područja postaju plavičasta ili ljubičasta i hladna su na dodir. Najčešće se vidi na noktima.
Nema plavičaste boje sluznice u ustima.
Cijanoza kod beba
Kada je u pitanju centralna cijanoza kod beba, ona se javlja u slučajevima ozbiljnih problema sa disajnim putevima, disanjem ili srcem i cirkulacijom krvi. Cijanoza kod beba je hitno stanje čiji uzrok se mora otkriti i lečiti što pre!
Po rođenju je prisutna prolazna cijanoza kod beba, što obično prolazi nakon nekoliko minuta.
Cijanotične bolesti srca ili urođene srčane mane mogu da uzrokuju centralnu cijanozu kod beba. Ovi poremećaji se mogu javiti ukoliko beba ima genetski poremećaj kao što su Daunov sindrom, Tarnerov sindrom, Marfanov sindrom, Nunanov sindrom i dr. Takođe može da se javi ako je majka imala neku infekciju, kao što su nemačke male boginje ili rubeole, tokom trudnoće.
Centralna cijanoza kod novorođenčadi može da bude uzrokovana i zbog sniženog nivoa šećera u krvi, sniženog nivoa magnezijuma u krvi i zbog infekcija ili epileptičnog ili drugih napada.
Cijanoza usana
Cijanoza usana ili plava prebojenost usana je uzrokovana niskim nivoom kiseonika u krvi ili smanjenom cirkulacijom. Uzroci mogu da budu problemi sa srcem, problemi sa plućima i disajnim putevima; ali i izloženost hladnoći, boravak na velikim nadmorskim visinama, napadi koji dugo traju, abnormalni hemoglobin ili policitemija i drugi problemi sa krvlju.
Komplikacije
Zavisno od osnovnog uzroka cijanoze, razlikuju se i komplikacije. U svakom slučaju, ukoliko se cijanoza ne leči na adekvatan način, mogu se javiti ozbiljni problemi sa cirkulacijom, kao i sa srcem ili plućima.
Lečenje
Važno je tražiti medicinsku pomoć ako imate cijanozu (plave usne, ruke ili stopala), jer zagrevanjem se ne obnavlja normalna boja. Tretman obuhvata identifikaciju i ispravku osnovnog uzroka kako bi se povratio tok oksigenisane krvi u pogođene delove tela. Odgovarajuće lečenje će blagovremeno poboljšati ishod i ograničiti sve komplikacije cijanoze.
Postoje neki lekovi koji mogu pomoći da se krvni sudovi opuste, a oni uključuju:
- antidepresivi
- antihipertenzijski lekovi
- lekovi za erektilnu disfunkciju
Ozbiljne medicinske situacije, poput srčane insuficijencije, mogu se tretirati u bolnici kao hitno stanje.
Drugi uslovi, kao što je Raynaud-ov fenomen, mogu zahtevati dugotrajnije promene životnog stila. Možda ćete morati da izbegavate kofein i nikotin, koji mogu dovesti do skupljanja vaših krvnih sudova.
Za pacijente koji su hipoksični se vrši terapija kiseonikom.